SZD 9 Bocian

SZD 9 bis Bocian

Oblatany: 13.03.53
Rozpiętość skrzydeł: 18,1 m
Długość: 8,2 m

Wysokość: 1,8 m
Powierzchnia skrzydeł: 20,0 m²
Wydłużenie skrzydeł: 16,2

Profil skrzydła: NACA43018 na NACA43012A

Ciężar własny: 326 kg

Ciężar całkowity: 500 kg

Obciążenie powierzchni: 25,0 kG/m²
Doskonałość: 26 przy 80 km/h
Prędkość opadania: 0,82 m/s przy 68 km/h
Prędkość min.: 52 km/h
Prędkość dopuszczalna: 200 km/h

TROCHĘ HISTORII

Trzecią z kolei i pierwszą powojenną polską konstrukcją szybowca dwumiejscowego jest SZD-9bis "Bocian". Jego poprzednikami były konstrukcje sprzed 1939 roku, szybowce "ITS" i "Mewa". Brak wyczynowych szybowców dwumiejscowych wymógł niejako na Zakładach Szybowcowych opracowanie takiej konstrukcji, bowiem polskie aerokluby były nasycone jednomiejscowymi "Muchami-ter" , a na międzynarodowych zawodach trudno było startować w klasie szybowców dwumiejscowych na szkolnym poniemieckim "Żurawiu". Prototyp "Bociana" (SP-1217, nr.fabr 071) oblatano 10 marca 1952 r, a jego konstruktorami byli inżynierowie Marian Wasilewski, Roman Zatwarnicki i Justyn Sandauer. Szybowiec charakteryzował się szeregiem nowatorskich i ciekawych rozwiązań konstrukcyjnych stawiających go w rzędzie najnowocześniejszych szybowców świata: proste wolnonośne skrzydła z ujemnym skosem, wygodna kabina z miejscami w tandem osłonięta przestronną limuzyną dającą doskonałą widoczność, zwlaszcza z przedniej kabiny, stalowa kratownica w centralnej partii kadłuba stanowiąca węzeł mocujący skrzydła i elementy napędów, łatwy montaź i demontaż. Do produkcji seryjnej, po zakończeniu prób fabrycznych, w kilka miesięcy później wszedł w dopracowanej wersji SZD-9bis. W stosunku do II prototypu SZD-9-2 (SP-1218) wprowadzono wiele zmian i ulepszeń: sztywniejszą, odrzucaną awaryjnie przednią limuzynę, nowe przestawialne pedały w przedniej kabinie, wskaźnik zabezpieczenia połówek dzielonego usterzenia wysokości , cieńsze dźwigary skrzydeł, pewniejszą blokadę zamkniętych hamulców aerodynamicznych, zmniejszono siły na sterach, przesunięto do tyłu koło podwozia zmniejszając siłę potrzebną do unoszenia ogona, a przede wszystkim zmieniając kąt zaklinowania skrzydła osiągnięto zakładaną doskonałość 26 przy dotychczasowych 21 jednostkach. Gromadzenie doświadczeń eksploatacyjnych umożliwiło wprowadzenie kolejnych ulepszeń i modyfikacji: powstały wersje 1B (o zwiększonej powierzchni usterzenia wysokości), 1C ( o zmniejszonym skosie skrzydeł, zastosowano niedzielone usterzenie wysokości z trymerem, i nową płozę tylną), 1D ( większe koło podwozia o rozmiarze 350x135) , a ostatnią najpoważniejszą, było przystosowanie "Bociana" do roli szybowca szkolnego (nieubłagany czas zrobił swoje). Jest to wersja 1E której prototyp noszący znaki SP-2506 (przebudowany z Bociana 1D nr.fabr: F-873) oblatano w pierwszej połowie 1967 r. Prototyp (otrzymał nowy nr. fabr P-387) zachował jeszcze geometrię wersji 1D z charakterystycznymi zaokrąglonymi końcówkami sterów i skrzydeł a widocznymi na pierwszy rzut oka innowacjami było dwuczęściowe oszklenie, bez dotychczasowego stałego wiatrochronu, oraz podwozie z wahaczem amortyzowanym sznurami gumowymi. Zaokrąglone kocówki skrzydeł i usterzeń zmieniono wkrótce na proste (uproszczenie technologiczne), oraz wprowadzono zmiany w wyposażeniu kabin. W tej postaci szybowiec zaczął zastępować wykruszające się "Czaple" i dziś obok laminatowego "Puchacza" jest podstawowym szybowcem szkolnym. Na Bocianie zrealizowano kilka ciekawych pomysłów konstruktorów: modyfikację polepszającą osiągi polegającą na zabudowie krokodylowych klap, zbiorników balastowych, wzmocnionego podwozia i nowej tablicy przyrządów ( Bocian Z), oraz zastosowanie do napędu czterech silników pulsacyjnych o ciągu ok. 6 kg każdy zabudowanych parami na skrzydłach, jako alternatywy dla startu na holu za samolotem (Bocian Puls) Pomysł ten jednak nie sprawdził się i został zarzucony. Doskonale jak na owe czasy osiągi szybowca zaowocowały szeregiem świetnych wyczynów: rekord świata Henryka Zydorczaka (pasaźer E.Oleś) na trójkącie 200 km - wynik 66,05 km/h , docel-powrót 543,5 km (Ratusinski - Maciejewski), docel 540 km (Majewska - Raźe), trójkąt 100 km - prędkość 109 km/h (Kluk-Wyźanowski) i 76.19 km/h (Majewska-Raźe), trójkąt 200 km- prędkość 66,55 km/h (Majewska- Adamczyk) trójkąt 300 km- prędkość 61,72 km/h (Bajewska-Tomala). Produkcję Bociana filia Zakladów Szybowcowych w Jeżowie Sudeckim zakończyła w 1976 roku. Prawie połowę produkcji wyeksportowano do 27 krajów świata.

OPIS TECHNICZNY

Dwumiejscowy szybowiec szkolno-treningowy o konstrukcji drewnianej, ze stałym podwoziem i klasycznym usterzeniem.

• Kadłub: o przekroju eliptycznym, konstrukcji póskorupowej z pokryciem sklejkowym, i nierozwijalnymi elementami pokryć krytymi laminatem poliestrowym. (przejście skrzydło-kadłub, płetwa grzbietowa, przód kadłuba). Podwozie niechowane z kołem 350x135 zawieszone na wahaczu amortyzowanym dwoma sznurami gumowymi, poza tylna metalowa z gumowym amortyzatorem krążkowym, pod kabiną jesionowa poza amortyzowana dętką w osłonie brezentowej. Limuzyna dwuczęściowa, przednia otwierana na prawą stronę, z możliwością zrzutu awaryjnego. Tylna odsuwana do tyłu.

• Skrzydło: dwudzielne o obrysie trapezowym, dwudźwigarowe, z dwuobwodowym kesonem krytym sklejką, w części zadźwigarowej kryte płótnem. Lotka dzielona zawieszona w pięciu punktach, napędzana w dwóch, napęd linkowy. Hamulce aerodynamiczne płytowe, wysuwane na górnej i dolnej powierzchni, sprzężone z hamulcem koła, napęd linkowy.

• Usterzenie: klasyczne, w układzie dolnokrzyźowym. Stery wysokości i kierunku kryte płótnem, stateczniki sklejką, bez wywaźenia masowego, napędy linkowe.

• Wyposażenie: standardowo - prędkościomierz PR-250s, wysokościomierz W-12s, wariometr WRs-5 z kompensatorem KWEC-2, wariometr WRs-30, zakrętomierz EZS-3 oraz busola KI-13A. Nieliczne egzemplarze wyposażone w tablicę przyrządów w drugiej kabinie (prędkościomierz, wariometr, wysokościomierz i zakrętomierz). Szybowiec przystosowany do zabudowy aparatury tlenowej oraz świateł pozycyjnych do lotów nocnych. Dwa zaczepy: przedni, do lotów holowanych i dolny, do startu za wyciągarką, oraz hak do startu z lin gumowych. Od połowy lat 70-tych "Bociany" wyposażono w radiostacje UKF typu RS-6101.

• Malowanie: wcześniejsze wersje (1A-1D) malowano emaliami nitro na kolor kremowy. Kolor granatowy: pas biegnąc obustronnie wzdłuź kadłuba, blaszane listwy na limuzynach i wiatrochronie, stylizowana sylwetka bociana w locie pod przednią kabiną oraz końcówki skrzydeł, usterzenia i napis SZD-9 bis"BOCIAN" na górnej częsci statecznika kierunku. W połowie odległości między skrzydłem a usterzeniem oraz na dolnej powierzchni lewego i górnej powierzchni prawego skrzydła czarne znaki rejestracyjne.Wersja 1E i remontowane od połowy lat siedemdziesiątych Bociany 1D malowano na biało emalią poliuretanową. Elementy zdobnicze (pas wzdłuż kaduba załamany pod kabiną na kształt błyskawicy) i ostrzegawcze (końcówki skrzydeł, usterzeń, przód kadłuba) koloru czerwonego. Znaki rejestracyjne i napis Bocian pod kabiną czarne.
  

DANE TECHNICZNE I OSIĄGI

Rozpiętość:	17,805 m
Długość:	8,21 m
Wysokość:	1,7 m
Powierzchnia nośna:	20,0 m
Wydłużenie:	15,85
Cięciwa skrzydła - u nasady:	1,664 m
- końcowa:	0,51 m
Wznios skrzydła:	4°
Profil skrzydła:	NACA 43018 > 43012A
Rozpietość usterzenia wysokości:	0,62 m
Masa własna:	345 kg
Masa użyteczna:	195 kg
Max.masa startowa:	540 kg
Max. obciążenie powierzchni	24,4 kg/m2
Doskonałość:	26
przy prędkości	80 km/h
Prędkość ekonomiczna:	70 km/h
przy opadaniu	0,6 m/s
Prędkość dopuszczalna:	200 (180) km/h
Prędkość minimalna:	6 0 km/h
Dopuszczalna predkość holowania:	140 km/h
Dopuszczalna prędkość za wyciągarką:	115 (110) km/h
Dopuszczalne współczynniki obciążeń:	+6,0 / -3,0 (+ 4,0 /-1,5)
Współczynniki obciążeń niszczące:	+10,5 / -5,25

JAKO CIEKAWOSTKA - MOTO BOCIAN (czyli szybowiec + silnik)